UDHERREFYES I PACIENTIT PER DEMTIMET E MENISQEVE
Menisku eshte nje strukture e gjurit qe demtohet shpesh. Demtimi mund
te ndodh ne cdo grupmoshe. Ne moshat e reja menisku eshte shume i forte
dhe i rreshkitshem dhe ruptura (carja) zakonisht ndodh si pasoje e nje
levizje te forte perdredhese te gjurit. Me kalimin e moshes menisku
dobesohet dhe mjafton nje demtim i vogel per te rupturuar (care) ate.
Ky udherrefyes do t’ju informoje mbi:
- Pritshmerite e kirurgut tuaj per rastin ne fjale
- Cfare dnodh gjate nderhyrjes
- Pritshmerite pas nderhyrjes
Anatomia
Cfare eshte menisku dhe cili eshte funksioni i tij?
Midis tibias (kockes se kercirit) dhe femurit (kockes se kofshes) ne
artikulacionin e gjurit ndodhen dy menisqe. Menisku medial ne formen e
shkronjes C eshte i vendosur ne pjesen e brendeshme te gjurit, afer
gjurit tjeter (medial do te thote afer bushtit te trupit) menisku
lateral ne formen e shkronjes U ndodhet ne pjesen e jashtme te gjurit
(lateral do te thote larg boshtit te trupit).
Keta dy menisqe veprojne si amortizatore te gjurit. Duke qene ne
formen e nje unaze ata shperndajne forcat qe veprojne mbi artikulacionin
e gjurit. Gjate ecjes gjuri ngarkohet me gati dyfishin e peshes
trupore, ndersa gjate vrapimit ngarkohet me pothuajse tete-fishin e
peshes trupore. Kur gjuri perthyehet pjesa e pasme e menisqeve merr
presionin me te madh.
Kerci articular eshte nje material i bute dhe i rreshkitshem qe
mbulon siperfaqet fundore te kockave qe formojne artikulacionin e
gjurit. Kerci articular lejon siperfaqet te rreshkasin mbi njera-tjetren
pa demtuar asnjeren prej tyre.
Duke shperndare forcat qe veprojne mbi artikulacionin e gjurit,
menisqet mbrojne kercin nga ushtrimi i shtypjes ne nje siperfaqe te
vogel te artikulacionit. Ne mungese te menisqeve forca vepron ne nje
siperfaqe te vogel te siperfaqes artikulare duke shaktuar nje demtim
degjenerativ te kercit artikular te quajtur osteoartrit.
Menisqet i japin stabilitet artikulacionit te gjurit. Ata e kthejne
siperfeqaqen e kockes se kercirit ne nje fole te ceket qe eshte me
stable nga sa mund te ishte nje siperfaqe e sheshte. Pa menisqet, pjesa e
rrumbullaket e femurit do te rreshkiste mbi nje siperfaqe te shehste.
Shkaqet e demtimeve te menisqeve
Menisqet mund te demtohen ne cdo moshe, por shkaqet qe shkaktojne
demtimin jane te ndryshem per cdo grupmoshe. Ne personat e rinj menisqet
jane struktura te fort ate rreshkitshme. Rupturat (carjet) e menisqeve
ne pacientet nen 30 vjec zakonisht ndodhin si pasoje e levizjeve te
forta perdredhese. Ne grupmoshat e raja rupturat e menisqeve ndodhin me
shpesh nga nje aktivitet sportive. Mund te rupturohet (cahet) plotesisht
buza e brendeshme e meniskut medial (te brendshem) qe quhet rupture ne formen e dorezes se koves. Buza e brendeshme e meniskut mund te rupturohet dhe ne menyre te pjesshme.
Indi nga i cili perbehen menisqet dobesohet me kalimin e moshes duke
cuar ne degjenerim ose dhe rupture (carje) te meniskut dhe mjafton nje
demtim i lehte per ta demtuar ate. Shpesh nuk gjendet nje shkak specific
qe ka cuar ne carjen e meniskut degjenerativ. Keto lloj
rupturash/carjesh te meniskut verehen shpesh si pjese e osteoartritit ne
moshat e vjetra. Rupturat degjenerative bejne qe menisku te tensionohet
dhe te cahet ne shume drejtime.
Simptomat
Dhimbja eshte ankesa kryesore qe kane pacientet me carje te meniskut.
Dhimbja mund te ndjehet ne ate ane te gjurit qe eshte afer meniskut te
demtuar. Ose dhimbja mund te jete me e perhapur dhe te prek te gjithe
gjurin.
Gjuri mund te enjtet duke dhene ndjesine e ngurtesise dhe ngushtimit.
Kjo shpesh vjen si pasoje e akumulimit/grumbullimit te likidit (lengut)
ne brendesi te artikulacionit. Ndonjehere quhet uje ne gju. Kjo nuk
eshte dicka qe ndodh vetem ne carjet e meniskut, por ne te gjitha rastet
kur enjtet gjuri.
Nqs carja eshte shume e madhe artikulacioni i gjurit mund dhe te
bllokohet, qe do te thote paaftesi e plote per te shtrire gjurin. Kjo
ndodhe kur pjesa e rupturuar e meniskut shkeputet dhe ngec ne mekanizmin
levizes se gjurit, njelloj si kur vendosim nje laps ne menteshen e
deres.
Nje menisk i rupturuar mund te shkaktoje probeleme qe zgjasin.
Ferkimi ne menyre te vazhdueshme i meniskut te care ne siperfaqen
artikulare demton siperfaqen artikulare duke shaktuar osteoartrit te
gjurit.
Diagnoza
Diagnostikimi fillon me marrjen e histories se semundjes dhe
ekzaminimin fizik. Mjeku juaj do perpiqet te percaktoje ku lokalizohet
dhimbja, nqs ju keni bllokim ose kercitje (klik) gjate levizjeve te
gjurit. Radiografia nuk e tregon meniskun e care, sherben kryesisht per
te treguar nqs ka demtime te tjera.
Rezonanca magnetike MR eshte nje ekzaminim shume i mire per te pare
meniskun. Gjate ketij ekzaminimi perdoren vale magnetike ne vend te
rrezeve X per te treguar indet e buta e organizmit. Ne kete menyre
perftohen imazhe ne prerje te holla te zones se interest. Zakonisht ky
ekzaminim kryhet per te pare demtimet ne menisqet ose ligamentet e
gjurit. Ky ekzaminim eshte i padhimbshem dhe nuk ka nevoje per
injeksione ose lende kontrasti.
Nqs pas marrjes se histories se semundjes dhe ekzaminimit fizik,
mjeku ka dyshime per diagnozen, ose nqs dyshohen demtime te tjera pervec
atyre te meniskut, atehere rekomandohet kryerja e rezonances magnetike.
Ne raste se historia e semundjes dhe ekzaminimi fizik te cojne drejte
diagnozes se ruptures se meniskut atehere rekomandohet artroskopia, si
per te konfirmuar diagnozen ashtu edhe per te trajtuar problemin ne te
njejten kohe. Artroskopia eshte nje operacion qe konsiston ne futjen e
nje fibre optike mikroskopike qe ka nje kamere ne artikulacionin e
gjurit qe i mundeson kirurgut te ekzaminoje strukturat ne brendesi te
gjurit; kercit, ligamenteve dhe menisqeve
Trajtimi
Trajtimi Jokirugjikal
Trajtimi fillestar i meniskut te care ka per qellim uljen e dhimbjes
dhe te enjtjes se gjurit. Pushimi dhe medikamente antiinflamatore si
aspirina mund te ndihmojne ne uljen e simptomave. Mund te jete e
nevojshme qe te perdorni paterica derisa te mund te ecni pa caluar.
Disa paciente mund te bejne terapi fizike per trajtimin e problemeve
te meniskut. Terapistet trajtojne dhimbjen dhe enjtjen duke perdorur
akull, elektrostimulim dhe periudha pushimi me kemben te mbajtur ngritur
lart. Ushtimet perdoren per te ndihmuar ne rifitimin e levizjeve te
artikulacionit dhe muskujve.
Trajtimi Kirurgjikal
Nqs gjuri vazhdon te bllokohet dhe nuk mund te shtihet, kirurgjia
rekomandohet te kryhet sa me shpejt te jete e mundur per te hequr presen
e care qe ka ngecur ne artikulacionin e gjurit. Por mund te mos
sherohet vete as nje menisk qe eshte lehtesisht i care. Nqs simptomat
persistojne pas trajtimit jokirurgjikal, rekomandohet kirurgjia per te
hequr ose per te riparuar pjesen e care te meniskut.
Kirurget perdorin nje artroskop (si u permend me siper) per tarjtimin
e nje menisku te demtuar. Nepermjet nje incizioni (prerje) te vogel ne
gju behet e mundur inserimi (futja) e kameres ne artikulacion.
Meniskektomi e pjeseshme
Procedure gjate se cilet hiqet pjesa e care e meniskut quhet
meniskektomi e pjeseshme. Kirurgu bene nje prerje tjeter te vogel per te
vendosur insturmentet kirurgjikale ne brendesi te artikulacionit te
cilet perdoren per te hequr pjesen e care te meniskut,nderkohe qe
artroskopi perdoret per te pare procesin.
Kirurget preferojne te mos e heqin te gjithe meniskun sepse menisku
sherben per te amortizuar shokun dhe i shton stabilitet gjurit. Heqja e
meniskut rrit rrezik per artrit te gjurit ne te ardhmen. Vetem nqs
menisku eshte care ne shkalle te tille sa nuk mund t eriparohet,
konsiderohet heqja e plote e tij.
Riparimi i meniskut
Kurdohere qe eshte e mundur, kirurget zgjedhin ta riparojne meniskun
ne vend qe te heqin nje pjese te vogel te tij. kandidate te pershtatshem
per riparimin e meniskut jane paciente te rinj ne moshe qe kane
rupturuar meniskun kohet e fundit. Pacientet e vjeter ne moshe me
rupture degjenerative nuk jane kandidate per kete procedure. Per te
riparuar meniskun e care, kirurgu inseron (fut) artroskopin dhe vezhgon
meniskun.
Disa kirurge perdorin sutura (qepje me fije) per te qepur anet e cara
te meniskut. Disa te tjere perdorin disa kapese te vecanta per te
bashkuar buzet e pjeses se care.
Transplantimi i meniskut
Kirurget po fillojne te eksperimentojne me menyra te ndryshme per te
zevendesuar meniskun e demtuar. Nje menyre eshte transplanti i indit nga
trupi i nje personi tjeter, i quajtur allograft. Gjithsesi nevojiten
studime per nje kohe te gjate per te pare ecurine e ketyre pacienteve qe
i jane nenshtruar transplantit te meniskut.
Rehabilitimi
Rehabilitimi jokirurgjikal
Rehabilitimi jokirurgjikal i nje menisku te rupturuar zgjat 6-8 jave.
Terapistet trajtojne dhimbjen dhe enjtjen duke perdorur
akull,elektrostimulim dhe periudha pushimi me kemben te mbajtur ngritur
lart. Gradualisht shtohen ushtrimet per te permiresuar harkun e
levizjeve te gjurit dhe per ta fuqizuar ate. Ne rast se mjeku juaj
rekomandon perdorimin e gjunjezes, fizioterapisti do ju ndihmoje ta
gjeni dhe ta perdorni ate.
Ju mund te rifilloni aktivitetin sportive kur muskujt tuaj kane
arritur pothuajse nivelin e plote te forces, kur gjuri juaj nuk enjtet
ne menyre te herpashershme dhe nuk keni problem me gjurin kur nisni
levizjen.
Pas kirurgjise
Rehabilitimi vazhdon pas kirurgjise ne menyre te kujdeshme dhe
trajtimi ndryshon ne varesi te faktit nqs u hoq pjesa e demtuar e
meniskut, menisku eshte riparuar apo eshte hequr plotesisht dhe eshte
zevendesuar.
Pacientet duhet te ndjekin ne menyre strikte rekomandimet mbi faktin
sa peshe duhet vendosur mbi gju kur qendron ne kembe ose ecen. Pas
heqjes se pjesshme te meniskut, kirurgu mund te keshilloje qe te
vendosni nje sasi te konsiderueshme peshe mbi gjurin e operuar duke
perdorur paterice. Pas riparimit te meniskut, pacientet keshillohen ta
mbajne gjurin ne pozicion te shtrire me nje gjunjez dhe te vendosin nje
peshe te vogel mbi te kur jane ne kembe ose jane duke ecur per gati 6
jave.
Zakonisht pacientet kane nevoje per pak séance fizioterapie pa
meniskektomise (heqjes se meniskut) séance shtese mund te programohen
nqs pacienti ka problem me dhimbjen, enjtjen ose ka dobesi te gjurit.
Rehabilitimi eshte me i ngadalte pas riparimit ose zevendesimit te
meniskut. Fillimisht do te keni 2-3 seanca fizioterapie ne jave. Nqs
kirurgjia dhe rehabilitimi shkojne ashtu sic jane planifikuar, ju mund
te merrni nj eprogram ushtrimesh qe do ti beni ne shtepi dhe te takoheni
me terapistin tuaj cdo disa jave per nje periudhe 6-8 javore.
